Oran (Nüfusu: 897.700) (Arapça:وهران) kuzeybatı Cezayir'de Akdeniz kıyısında bir şehirdir. Aynı zamanda Oran Vilayeti'nin merkezidir. Eski adı Wehrane'dır. Kökleri milattan önce 2. yüzyıla dek giden, Endülüslülerden Kartacalılara, İspanyollardan Osmanlılara, ve daha sonra da Fransızlara dek uzanan bir yelpazede pek çok imparatorluğun izlerini, renklerini taşıyan bir Akdeniz şehridir. Başkent Cezayir'e 450 km uzaklıktadır. Kentin adının, Arapçada “iki aslan” anlamına gelen “Wahran” kelimesinden geldiği tahmin edilmektedir. Zira, mitolojide kentin bu iki aslan tarafından korunduğu öğesine yer verilmektedir.
903 yılında şimdiki yerine kurulan kent, 1492'de İber Yarımadasının fethini tamamlayan ve Berberi sahilindeki Arap/Müslüman yerleşimlerini tek tek ele geçirmeye başlayan İspanya 1509 yılında Oran'ı da fethetti. İspanyolların elindeki şehirler Oruç Reis, Barbaros Hayrettin ve Turgut Reis gibi Türk denizcileri tarafından geri alınmasına karşın, müstahkem bir mevkiye sahip olan Oran Şehri direnmeye devam etti ve XVI. yüzyılın ortalarında İspanya'nın Kuzey Afrika'daki en önemli üssü oldu.Bu dönemde "vahlan" diye anılırdı.Piyale Reis'in 1556 ve 1563 yılındaki kuşatmaları da sonuç vermedi. İspanyolların direnişi 1708 yılına kadar sürdü ve kent bu tarihte Yusuf oğlu Mustafa Bey komutasındaki Osmanlılar tarafından fethedilerek ve Cezayir Paşalığı'na katıldı. 1732'de İspanyollar tarafından geri alındıysa da ticari ve askeri önemini tamamıyla kaybetmişti. 1792 yılında İspanya Kralı IV. Charles çareyi şehi Osmanlılara satmakta buldu ve cüzî bir bedel karşılığı 12 Eylül 1792'de Oran tekrar Osmanlı topraklarına katıldı. 1830 yılında Cezayir'i ele geçiren Fransızlar 1831'de de Oran'ı alarak buradaki Osmanlı yönetimine son verdiler.
ORAN – ORANTI
A. ORAN
a ve b reel sayılarının en az biri sıfırdan farklı olmak üzere, ye a nın b ye oranı denir.
*
•** Oranlanan çokluklardan ikisi aynı anda sıfır olamaz.
•** Oranın payı ya da paydası sıfır olabilir.
•** Oranlanan çoklukların birimleri aynı tür olmalıdır.
•** Oranın sonucu birimsizdir.
*
B. ORANTI
En az iki oranın eşitliğine orantı denir. Yani oranı ile nin eşitliği olan ye orantı denir. Bu orantı a : c = b : d* biçiminde de gösterilebilir.
ise, a ile d ye dışlar, b ile c ye içler
denir.
*
C. ORANTININ ÖZELİKLERİ
3) m ile n den en az biri sıfırdan farklı olmak üzere,
*** ise, (k ya orantı sabiti denir.)
*
***
4) a : b : c = x : y : z ise,
***
Burada,* a = x . k
************ b = y . k
************ c = z . k dır.
*
D. ORANTI ÇEŞİTLERİ
1. Doğru Orantılı Çokluklar
Orantılı iki çokluktan biri artarken diğeri de aynı oranda artıyorsa ya da biri azalırken diğeri de aynı oranda azalıyorsa bu iki çokluk doğru orantılıdır denir.
x ile y çoklukları doğru orantılı ve k pozitif bir doğru orantı sabiti olmak üzere, y = k . x ifadesine doğru orantının denklemi denir. Bu denklemin grafiği aşağıdaki gibidir. (x > 0 ve y > 0)
•** İşçi sayısı ile üretilen ürün miktarı doğru orantılıdır.
•** Bir aracın hızı ile aldığı yol doğru orantılıdır.
*
2. Ters Orantılı Çokluklar
Orantılı iki çokluktan biri artarken diğeri aynı oranda azalıyorsa ya da biri azalırken diğeri aynı oranda artıyorsa bu iki çokluk ters orantılıdır denir.
x ile y çoklukları ters orantılı ve k pozitif bir ters orantı sabiti olmak üzere, ifadesine ters orantının denklemi denir. (x > 0 ve y > 0)
Bu denklemin grafiği aşağıdaki gibidir.
•** İşçi sayısı ile işin bitirilme süresi ters orantılıdır.
•** Bir aracın belli bir yolu aldığı zaman ile aracın hızı ters orantılıdır.
*
a, b ile doğru c ile ters orantılı ve k pozitif bir orantı sabiti olmak üzere,
*
*
E. ARİTMETİK ORTALAMA
n tane sayının aritmetik ortalaması bu n tane sayının toplamının n ye bölümüdür.
Buna göre, x1, x2, x3, ... , xn sayılarının aritmetik ortalaması,
• a ile b nin aritmetik ortalaması
• a, b, c biçimindeki üç sayının aritmetik ortalaması,
• n tane sayının aritmetik ortalaması x olsun.
Bu n tane sayının herbiri; A ile çarpılır, B ilave edilirse oluşan yeni sayıların aritmetik ortalaması Ax + B olur.
*
F. GEOMETRİK ORTALAMA
n tane sayının geometrik ortalaması bu sayıların çarpımının n. dereceden köküdür.
Buna göre,
x1, x2, x3, ... , xn sayılarının geometrik ortalaması
• a ile b nin geometrik ortalaması (orta orantılısı)
• a, b, c biçimindeki üç sayının geometrik ortalaması,
• a ile b nin aritmetik ortalaması geometrik ortalamasına eşit ise a = b dir.
*
G. HARMONİK (AHENKLİ) ORTA
x1, x2, x3, ... , xn sayılarının harmonik ortalaması
• a ile b nin harmonik ortalaması
*
• a, b, c gibi üç sayının harmonik ortalaması
*
*
•** İki pozitif sayının aritmetik ortalaması A, geometrik ortalaması G ve harmonik ortalaması H ise,
**** I)* G2 = A . H dır.
*** II)* H £ G £ A dır.
*
H. DÖRDÜNCÜ ORANTILI
orantısını sağlayan x sayısına a, b, c sayıları ile dördüncü orantılı olan sayı denir.
